نگاهی از نزدیک به اندوه | درباره کتاب «روان شناسی اخلاقی اندوه» که به تازگی منتشر شده است

رادمنش | شهرآرانیوز؛ غم و اندوه از عواطف انسانی مطرود ماست. شباهت‌هایی به تنهایی دارد؛ اگر به آن اعتراف کنیم، ممکن است مترادف با ضعف یا وجود اشکالی در ما معنا شود. اندوه، اگر دلیلی بیرونی مانند مصیبت داشته باشد، بروزدادنش آسان‌تر است، اما همیشه این طور نیست که برای دلیلی مشخص سر در گریبان باشیم. یکی از اهداف کتاب «روان شناسی اخلاقی اندوه» واکاوی این عاطفه است.

آنا گاتلیب ــ که مقالات این کتاب به همت او گرد آمده است ــ در تشریح مشکلی که در بیان اندوه داریم، در مقدمه کتاب، می‌نویسد: «شاید نگران کننده‌ترین موضوع این است که یکی از دشواری‌های خاص اندوه ابهام معرفتی و گزاره‌ای آن است: ظاهرا متعلقات عاطفی اندوه، برخلاف متعلقات حسرت یا عشق، پراکنده ترند، تعین کمتری دارند و به نظر می‌رسد خود عاطفه اندوه از مرز‌های مفهومی مشخص زیادی برخوردار نیست؛ یعنی، ممکن است فقط به طور کلی اندوهگین باشم ــ ممکن است صرفا احساس اندوه کنم یا اندوهگین باشم، بدون اینکه متعلق قابل تشخیصی برای اندوه در کار باشد یا بدون اینکه بتوان به چیزی به عنوان دلیلی برای آن یا توجیهی برای آن اشاره کرد. 

بنابراین، در حالی که ممکن است در مورد کارها، اتفاقات یا تصمیم‌هایی خاص دچار حسرت شویم و در حالی که ممکن است آدم ها، یا گروه‌هایی از آدم ها، چیز‌ها یا جا‌هایی را دوست داشته باشیم، ظاهرا نمی‌توانیم این معطوف به متعلق بودن را در مورد اندوه تصور کنیم. [..]به نظر می‌رسد درونی بودن و معطوف نبودن اندوه با تمایل ما برای گفتن، روایت کردن، ایضاح و روشن ساختن درد و رنجمان به عنوان بخشی از حیات اخلاقی مشترکمان تنشی شدید دارد.»

به باور نویسنده، از دلایل دیگری که سبب تشدید پنهان کاری اندوه و درون ریزی آن می‌شود فرهنگ افراطی ستایش خوشبختی است، شاه روایتی که به گفته گاتلیب به خصوص در آمریکا دست بالا را دارد. در جامعه‌ای که «خوشبختی را به عنوان نگرش عاطفی ارجح می‌ستاید و اندوه [را]، نقطه مقابل آن، به عنوان وضعیتی حقیقتا عذاب آور که باید از آن اجتناب شود» در نظر می‌گیرد، بدیهی است که حاملان اندوه، مانند دلقکان سیرک، شکل خنده را در امتداد لب هایشان حک کنند تا در بالماسکه خوشبختان بشکن بزنند.

به گفته نویسنده، خوشبختی در این دست فرهنگ‌ها حق مسلمی فرض می‌شود که از صنعت چندمیلیارددلاری مثبت اندیشی تغذیه می‌کند، صنعتی که در آن کتاب‌های به اصطلاح زرد خودیاری و انگیزشی مدام به انسان‌ها یادآوری می‌کنند که خوشبختی اش تماما وابسته به خودش است، و روی هر عامل بیرونی، اعم از اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، خط می‌کشند، صنعتی که مانند بسیاری چیز‌های دیگر در خاک ایالات متحده محدود نمانده و سهمی هم از بازار نشر ایران دارد. 

برخی از عناوین این دست کتاب‌ها به چاپ‌های بالا رسیده و ناشر تنها کسی است که به لطف فروش این آثار مزه خوشبختی را چشیده است. حال، در فرهنگی که خوشبختی در آن حق مسلم است و وابسته به فرد، فقدان خوشبختی یک تراژدی است و بروز احساس اندوه و صحبت درباره آن هم سخت و گاهی مذموم.

علاوه بر موارد گفته شده، کتاب «روان شناسی اخلاقی اندوه» در سه بخش با عناوین «پدیدارشناسی اندوه»، «اندوه و سایر عواطف» و «اندوه و نوستالژی» و به قلم محققان رشته‌های مختلف، از جمله فلسفه، مطالعات زنان، اخلاق زیستی، و علوم اعصاب، از منظر‌های مختلف به بررسی اندوه اختصاص دارد.

روان شناسی اخلاقی اندوه، نوشته آنا گاتلیب و دیگران، ترجمه مریم خدادادی و یاسر پوراسماعیل، نشر کرگدن، ۳۲۴ صفحه، ۳۶۰ هزار تومان

در ادامه حتما بخوانید بی نهایت ساده؛ به غایت پیچیده | نظر ناشران مشهدی درباره فرایند قیمت گذاری کتاب